,,Piękna jest Polska w górach i równinach, w lasach, polach, łąkach; piękna jest na lądzie i w wodzie; piękna jest w miastach i wsiach".
mgr Anna Trzepizur
Turystyka i krajoznawstwo należą do tych sfer, które wzmacniają i rozwijają wśród młodzieży takie cechy jak: ciekawość, żądza wiedzy, fantazja, radość z przygody i zabawy, otwartość, chęć eksperymentowania, humor, energia.
- Odgrywają ogromną rolę wychowawczą, ponieważ kształtują pozytywne cechy charakteru, wpływają na postawy, poglądy, przekonania oraz uznawane wartości, zasady współżycia i współdziałania w grupie koleżeńskiej.
- Są doskonałymi formami wypoczynku, wyrabiają nawyk racjonalnego i pożytecznego spędzania wolnego czasu, dostarczają wielu wrażeń, radości, satysfakcji, regenerują siły do pracy w szkole, podnoszą sprawność fizyczną, uczą wytrwałości, współzawodnictwa, integrują grupę.
- Mają duży wpływ na rozwój intelektualny, pomagają w kompensacji niepowodzeń w szkole.
- Rozwijają indywidualne zamiłowania i zainteresowania.
- Zbliżają człowieka do naturalnych warunków przyrody.
Turystyka i krajoznawstwo stwarzają takie sytuacje, w których młodzież sama, w praktycznym działaniu zdobywa życiowe doświadczenie, nawyki i wzory postępowania. Krajoznawstwo jest również wielostronną i kompleksową znajomością kraju; jego przeszłości, współczesności, za szczególnym uwzględnieniem własnych regionów. Krajoznawstwo i turystyka wzajemnie się uzupełniają, niosą w sobie cenne wartości kulturotwórcze i zdrowotne. Dzięki swoim treściom i zasadom ich rola we współczesnej szkole powinna wzrastać i iść w parze z szukaniem nowych atrakcyjnych metod nauczania, form wypoczynku i rozrywki.
Zadania dydaktyczno – wychowawcze krajoznawstwa i turystyki wynikające z podstaw programowych.
Gimnazjum.
Cele poznawcze:
- łączenie wiedzy zdobytej w szkole z praktyką
- świadome ukierunkowanie wycieczek turystyczno – krajoznawczych na powtórzenie i pogłębienie wiedzy już posiadanej
- umożliwienie uczniom samodzielnego sprawdzenia zdobycia wiedzy podczas zajęć praktycznych
- rozwój zdolności obserwacyjnych i dostrzeganie zjawisk przyczynowo – skutkowych
- kształtowanie nawyków prawidłowego wykorzystania walorów środowiska geograficznego dla życia człowieka
- poznawanie sposobów aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu.
Cele wychowawcze:
- kształtowanie osobowości poprzez ukazywanie wartości wynikających z przebywania w świecie przyrody i kultury
- zaspokojenie potrzeb kulturalnych, budowanie wrażliwości i poczucia piękna, dążenie do rozwoju emocjonalnego i estetycznego
- kształtowanie emocjonalnych postaw przywiązania do kraju ojczystego, do dziedzictwa kulturowego własnego regionu
- tworzenie postaw otwartych na współdziałanie w ramach grupy i kulturę bycia
- zaangażowanie do poszczególnych zadań wybranych uczniów, wyrabianie w nich odpowiedzialności za przyjęte zobowiązania, wyrabianie konieczności działania na rzecz innych, wzmacniają się w ten sposób więzi koleżeńskie; uczniowie nieśmiali mają możność nauczyć się nawiązywać kontakty z rówieśnikami i dorosłymi oraz widzą potrzebę niesienia pomocy innym.
Cele te można osiągnąć poprzez:
1. Organizowanie i udział w pieszych wędrówkach po okolicy.
2. Organizowanie i udział w wycieczkach regionalnych o znaczeniu szkoleniowym.
3. Organizowanie letnich obozów, przede wszystkim w górach.
4. Zorganizowanie ,,Zielonej Szkoły".
5. Zdobywanie odznak turystyki kwalifikowanej PTTK.
6. Zbieranie ciekawych pamiątek i okazów ze szlaków turystycznych.
7. Pogłębianie wiadomości historycznych przez zapoznanie z przeszłością i zabytkami.
8. Poznawanie własnego regionu pod względem historycznym, geograficznym i etnograficznym.
9. Pogłębianie wiedzy dotyczącej ochrony przyrody poprzez:
a. poznanie parków narodowych
b. poznanie przepisów dotyczących ochrony przyrody i obiektów z tym związanych
c. poznanie roślin, zwierząt chronionych
d. poznanie i zrozumienie zagrożeń środowiska przyrodniczego
10. Prowadzenie kroniki z dokumentacją opisową i fotograficzną za wspólnych imprez.
11. Tworzenie i uzupełnianie klubowego księgozbioru (foldery, przewodniki, własne opracowania, albumy, plansze)
Bazą realizacji przedstawionych celów będą założenia programowe ,,Dziedzictwo kulturowe w regionie" Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Zasadniczym warunkiem zachowania własnej kultury i jej trwania jest przekaz dziedzictwa kulturowego. Badania socjologiczne jednoznacznie wykazują zagubienie człowieka we współczesnym świecie w momencie, gdy jest on pozbawiony możliwości identyfikacji z określonym, bliskim środowiskiem. Celem edukacji regionalnej w procesie dydaktyczno – wychowawczym jest ukształtowanie w uczniach poczucia własnej tożsamości regionalnej jako podstawy zaangażowania się w funkcjonowanie własnego środowiska poprzez:
a. wyposażenie ucznia w zasób wiedzy o własnym regionie w powiązaniu z szerszą rzeczywistością narodową, państwową
b. wydobycie w procesie edukacji wielorakich wartości tkwiących we własnym regionie w kontekście wartości narodowych, państwowych, ogólnoludzkich
c. wprowadzenie ucznia w świat wartości środowiska.
Poprzez krajoznawstwo i turystykę realizowane są także elementy edukacji ekologicznej, która ma pomóc uczniom w uzyskaniu przekonania, że:
- wszystkie elementy środowiska przyrodniczego oraz elementy będące wytworem człowieka są od siebie zależne
- każdy człowiek swoim zachowaniem wpływa na środowisko i każdy jest odpowiedzialny za obecny i przyszły stan środowiska.
W wyniku podjętej edukacji ekologicznej uczeń powinien uzyskać następującą wiedzę:
1. Prowadzenie obserwacji w najbliższej okolicy ukierunkowanych na odkrywanie dostrzegalnych przejawów integracji człowieka w komponenty środowiska.
2. Stosowne zachowanie na obszarach chronionych.
3. Wyodrębnienie i wyjaśnienie związków między naturalnymi składnikami środowiska, człowiekiem i jego działalnością.
4. Świadome planowanie i organizowanie działań służących poprawie stanu środowiska w najbliższym otoczeniu.
Wycieczki – podstawą działalności krajoznawczo – turystycznej.
Cele i rodzaje wycieczek szkolnych.
Wycieczki powinny służyć przede wszystkim:
- poszerzaniu wiedzy zdobytej w czasie zajęć lekcyjnych, rozwijaniu aktywności poznawczej oraz zainteresowań różnymi dziedzinami życia praktycznego
- poznaniu kraju ojczystego, kształtowaniu szacunku dla pracy ludzkiej, rozbudzeniu zainteresowań tradycją narodową, współczesnością i przyszłością
- kształtowaniu zasad świadomej dyscypliny i harmonijnego współżycia w zespole
- upowszechnianiu form aktywnego wypoczynku, wyrabianiu sprawności fizycznej oraz wzmacnianiu zdrowia.
Ze względu na liczbę uczestników możemy mówić o wycieczkach: indywidualnych, grupowych i zespołowych. Biorąc pod uwagę poznawane na wędrówkach po kraju zagadnienia można wyróżnić wycieczki: biologiczne, botaniczne, geograficzne, historyczne, plastyczne. Ze względu na środki lokomocji: piesze, rowerowe, autobusowe, kolejowe. Ze względu na cele i charakter wycieczek można je podzielić na: krajoznawcze, turystyczne, wypoczynkowe, towarzyskie i szkoleniowe. Biorąc za podstawę podziału sposób uprawiania turystyki, wyodrębnia się: wycieczki turystyki popularnej (dostępne dla każdego, niewymagające przygotowania kondycyjnego) i kwalifikowanej (wymagające dobrej kondycji fizycznej, psychicznej oraz umiejętności posługiwania się odpowiednim sprzętem lub środkami przemieszczania się w terenie). Do podziału tego nawiązuje klasyfikacja wycieczek zawarta w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001 r.
Wycieczki szkolne jako forma pracy dydaktyczno – wychowawczej i działalności krajoznawczo – turystycznej odgrywają ważną rolę w kształtowaniu postaw młodzieży, zaspakajają różnorodne potrzeby młodego pokolenia: regeneracji sił , przebywania w świetle słonecznym, ciszy, wypoczynku fizycznego, kontaktu z zielenią, zmiany dotychczasowego otoczenia, kontaktów towarzyskich. Wycieczki stwarzają wiele okazji do rozwoju wśród dzieci i młodzieży takich właściwości umysłu jak: krytycyzm, samodzielność myślenia, otwartość oraz stwarzają liczne okazje do kształtowania wrażliwości estetycznej.
Zasady organizacji wycieczek szkolnych.
Podczas przygotowania, jak i w czasie trwania wycieczek szkolnych obowiązują następujące zasady:
- program, skład uczestników oraz kierownika i opiekunów wycieczek zatwierdza dyrektor Szkoły na podstawie karty wycieczki (załącznik do Rozporządzenia MENiS z dnia 8 listopada 2001 r)
- na udział uczniów w wycieczce wymagana jest zgoda rodziców
- każda wycieczka i impreza krajoznawczo – turystyczna powinna być dobrze przygotowana i omówiona z uczestnikami. Przed wyjściem / wyjazdem uczestnicy muszą poznać cel
wycieczki, program i regulamin wycieczki oraz zasady bezpieczeństwa
- na wycieczce / imprezie w obrębie tej samej miejscowości, bez korzystania ze środków lokomocji opiekę sprawuje co najmniej jedna osoba na grupę do 30 uczniów; gdy jednak wycieczka korzysta ze środków lokomocji lub udaje się poza miejscowość będącą siedzibą Szkoły, opiekę sprawuje jedna osoba na grupę do 15 uczniów
- na wycieczce turystyki kwalifikowanej opiekę sprawuje jedna osoba nad grupą do 10 uczniów
- długość dziennych odcinków trasy i tempo należy dostosować do możliwości najsłabszych uczestników wycieczki
- wszyscy uczestnicy wycieczki / imprezy krajoznawczo – turystycznej powinni być objęci powszechnym ubezpieczeniem młodzieży szkolnej.
Obowiązki kierownika wycieczki szkolnej.
- opracowanie programu i harmonogramu, wypełnienie Karty Wycieczki
- opracowanie regulaminu i zapoznanie z nim uczestników wycieczki
- zapewnienie warunków realizacji programu i jego nadzór
- zapoznanie uczestników z zasadami bezpieczeństwa
- określenie zadań dla opiekuna, zapewnienie opieki i bezpieczeństwa uczestników
- nadzór nad zaopatrzeniem uczestników w niezbędny sprzęt pierwszej pomocy
- podział zadań wśród uczestników
- dysponowanie środkami finansowymi
- podsumowanie merytoryczne, ocena i rozliczenie finansowe wycieczki.
Obowiązki opiekuna wycieczki szkolnej.
- sprawowanie opieki nad powierzonymi mu uczestnikami
- współdziałanie z kierownikiem w realizacji programu i harmonogramu wycieczki
- nadzór nad przestrzeganiem regulaminu przez uczestników, ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa
- nadzór nad wykonywaniem przez uczestników przydzielonych zadań
- wykonywanie innych zadań zleconych przez kierownika.
Szkolne Koło Krajoznawczo – Turystyczne.
Działanie krajoznawczo – turystyczne wśród młodzieży ogniskuje się w Szkolnym Kole Krajoznawczo - Turystycznym. Charakter i zakres działalności tego koła oraz jego opiekuna zatwierdza Rada Pedagogiczna na swoim posiedzeniu na początku roku szkolnego. Działalność ta jest sformalizowana przepisami prawnymi:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dna 8 listopada 2001 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. Nr 135, poz.1615)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 6, poz.69).